Metoda PNF

Zastanawiasz się jak krok po kroku wygląda rehabilitacja metodą PNF i czym jest propriocepcja? Chcesz wiedzieć dla kogo jest szczególnie rekomendowana i w jaki sposób pomaga pacjentom? Dowiesz się tego z naszego artykułu – już teraz poznaj nowoczesne oddziaływanie rehabilitacyjne metodą PNF.

Metoda PNF – co to jest?

Koncepcja rehabilitacji metodą PNF powstała ponad 70 lat temu za sprawą neurofizjologa dra Hermana Kabata i fizjoterapeutki Maggie Knott. Oparli oni swoje założenia na szerokiej wiedzy z dziedziny neurofizjologii – na prawidłowościach fizjologii rozwoju ruchowego (m.in. rozwoju od części proksymalnych do dystalnych) oraz budowie anatomicznej człowieka.

Rozwijając skrót z angielskiego (proprioceptive neuromuscular facilitation) PNF to proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie (ułatwianie) ruchu. Jest to więc rodzaj postępowania rehabilitacyjnego, które poprzez oddziaływanie na receptory ciała (a tym samym poprzez połączenia nerwowo-mięśniowe) wpływa na ośrodkowy układ nerwowy. W konsekwencji ułatwia (czyli toruje) pacjentowi wykonanie danej czynności ruchowej, która dotychczas sprawiałam mu trudność.

Metoda PNF – na czym polega?

Metoda PNF skupia się na funkcjach mięśni i stawów. W procesie rehabilitacji wykorzystuje się silne i zdrowe partie ciała pacjenta, aby uzyskać aktywność ruchową w rejonach słabszych i wymagających leczenia. Cała koncepcja metody PNF opiera się na postrzeganiu pacjenta całościowo, a więc nie tylko poprzez pryzmat jego deficytów i dysfunkcji.

Ponadto, PNF w swojej koncepcji uwzględnia jeden z najważniejszych (często w ogóle przez nas nieznany) zmysł, a mianowicie – propriocepcję. Jest to zmysł odpowiadający za odczuwanie własnego ciała. W procesie rehabilitacji tą metodą każdy wykonywany przez pacjenta ruch odbywa się w trzech płaszczyznach. Ma to na celu zaangażowanie jak największej liczby włókien mięśniowych. Dlaczego?
Warto wiedzieć, że zarówno nasz mózg, jak i nasze ciało, są bardzo podatne na proces uczenia się. Wykonywany wielokrotnie ruch może doprowadzić do wytworzenia się nowego wzorca ruchowego. Im więcej włókien mięśniowych jest w to zaangażowanych, tym wytworzenie owego wzorca jest bardziej prawdopodobne. A to z kolei może skutkować przywróceniem przewodnictwa w słabszym obszarze ciała pacjenta.
W konsekwencji pacjent znów może wykonywać ruchy, które były dla niego trudne czy wręcz niemożliwe (jak np. chwytanie, podnoszenie, przyjmowanie prawidłowej postawy ciała).

Metoda PNF – dla kogo jest przeznaczona?

Rehabilitacja metodą PNF znajduje zastosowanie u pacjentów z zaburzeniami układu nerwowego, kostno-stawowego i mięśniowego. Szczególnie rekomendowana jest po złamaniach kości, operacjach wszczepienia endoprotezy kolana lub biodra czy rekonstrukcji więzadeł stawu kolanowego. Metodę PNF wykorzystuje się również u osób po urazach mózgu, urazach rdzenia kręgowego lub urazach czaszkowo-mięśniowych.
Ponadto, ten rodzaj terapii zaleca się również pacjentom z chorobą Parkinsona, chorobami móżdżku, stwardnieniem rozsianym, stwardnieniem zanikowym bocznym, polineuropatiami, dystrofiami mięśniowymi, a nawet skoliozami.

Metoda PNF – od czego zacząć?

Pierwszym krokiem w rehabilitacji metodą PNF jest pogłębiony wywiad. Ma on na celu poznanie historii choroby pacjenta oraz ocenę i analizę jego możliwości ruchowych. To kluczowy etap wprowadzania oddziaływania PNF, od niego bowiem zależy określenie celu, jaki będzie miała prowadzona terapia.
Bardzo ważne jest ustalenie, z jakimi trudnościami spotyka się pacjent w życiu codziennym. Pomaga to zlokalizować funkcje ruchowe, które są dla niego trudne lub niemożliwe do wykonania i wymagają treningu. Ich ponowne wykonywanie może stać się wspomnianym wyżej celem oddziaływania terapeutycznego. Na podstawie zebranych informacji, terapeuta wraz z pacjentem ustala szczegółowy program oddziaływań i w razie potrzeby modyfikuje go w trakcie terapii.

Metoda PNF – na czym polegają oddziaływania terapeutyczne?

Przede wszystkim, wykorzystuje się wspomniane już, silne i zdrowe rejony ciała, aby wzbudzone w ten sposób pobudzenie niejako przenieść również na słabe i chore obszary w ciele pacjenta. Ponadto, wykonuje się ruchy naturalne, czyli maksymalnie zbliżone do czynności, jakie pacjent wykonuje na co dzień. Wszystko po to, by pobudzić jak najwięcej połączeń stawowo-mięśniowych. Filarem PNF jest również wykonywanie tych samych ruchów wielokrotnie – jak wiemy, powtarzanie jest kluczowe dla procesu uczenia się.

Znamienne dla oddziaływania terapeutycznego metodą PNF jest również pobudzanie wielu zmysłów pacjenta podczas treningu. Ma miejsce stymulacja dotykowa, wizualna, werbalna czy pobudzenie proprioreceptorów. Co ważne, metoda ta umożliwia również pracę nad funkcjami wegetatywnymi, takimi jak połykanie czy mimika twarzy.

Technikami stosowanymi w rehabilitacji metodą PNF są np. opór manualny, stretching, trakcja, kombinacja skurczów izotonicznych, rytmiczne pobudzanie ruchu. Mają one na celu poprawę koordynacji, rozciągnięcie mięśni by były gotowe do ruchu, poprawę stabilizacji i czucia głębokiego. Jednocześnie uczą one ruchu, mobilizują i mogą działać przeciwbólowo.

Metoda PNF – dlaczego warto ją stosować?

Zalety stosowania tej formy pracy z pacjentem:

• Metoda jest bezbolesna dla pacjenta.
• Istnieje możliwość dokładnej analizy problemu i szczegółowego ukierunkowania działań rehabilitacyjnych na poprawę komfortu życia pacjenta.
• Istotnym elementem rehabilitacji jest edukacja pacjenta.
• Metoda opiera się na całościowym postrzeganiu człowieka, co może mieć znaczenie również dla motywacji pacjenta.
• Pacjent ma realny wpływ zarówno na przebieg rehabilitacji, jak i podejmowane działania i decyzje – co wynika z filozofii metody PNF.

Rehabilitacja metodą PNF z pewnością jest więc jedną z form oddziaływania, na którą warto zwrócić uwagę, poszukując nowoczesnej i kompleksowej metody rehabilitacji w celu poprawy funkcji ruchowych. Na koniec warto również wspomnieć, że bardzo ważne dla jej efektywności jest nawiązanie satysfakcjonującej relacji z terapeutą – to od jej jakości będzie zależeć powodzenie terapii.

Metoda PNF stosowana jest u nas w ośrodku do leczenia pacjentów z problemami neurologicznymi , jak również w terapii dzieci wad postawy i skolioz.

Ćwiczenia – rehabilitacja metodą PNF

Efektywność metody PNF potwierdzają liczne przypadki, gdzie indywidualnie dopasowane ćwiczenia przynoszą wymierne korzyści. Na przykład, pacjenci po udarze, z bezpośrednio dotkniętą lewą stroną ciała, mogą znacząco poprawić swoją sprawność poprzez wykonywanie ćwiczeń z wykorzystaniem lekkich przedmiotów, takich jak naczynie wypełnione wodą. Delikatna manipulacja obciążeniem i tempo ćwiczeń pozwalają na stopniowe wdrażanie coraz bardziej złożonych ruchów, zgodnie z zasadami PNF.

Osoby cierpiące na skoliozę również odnajdą ulgę dzięki specjalnie zaprojektowanym ćwiczeniom opartym na tej metodzie. Ułożenie pacjenta na boku i stosowanie technik wydłużających skrzywione partie ciała, poprzez elewację łopatki i depresję miednicy, umożliwiają korygowanie postawy i łagodzenie dolegliwości bólowych.

Dodatkowo, pacjenci z problemami kręgosłupa mogą skorzystać z ćwiczeń wzmacniających i stabilizujących tułów. Proste, ale efektywne ruchy, takie jak lifting ciała przy użyciu pozycji siedzącej i współpracy obu kończyn górnych, potrafią znacząco poprawić funkcjonowanie mięśni wspierających kręgosłup.
Wszystkie te przykłady świadczą o uniwersalności i skuteczności metody PNF w rehabilitacji. Przez indywidualne dostosowanie ćwiczeń do potrzeb pacjenta, możliwe jest osiągnięcie znaczących postępów w leczeniu, co sprawia, że metoda ta zyskuje na popularności wśród specjalistów fizjoterapii.
Warto poczytać też o metodzie Bobath.

Co to jest PNF?

PNF, czyli proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie, to metoda rehabilitacyjna wykorzystywana do poprawy funkcjonowania pacjentów po różnego rodzaju urazach i w wielu schorzeniach. Opiera się na zasadach propriocepcji, czyli zdolności organizmu do postrzegania pozycji, ruchu i równowagi własnego ciała, oraz na zasadach stymulacji nerwowo-mięśniowej. Techniki PNF wykorzystują specyficzne wzorce ruchowe, które mają za zadanie ułatwiać i wspomagać ruch, poprawiać siłę mięśniową, zakres ruchu oraz koordynację.

Co to jest PNF w rehabilitacji?

W kontekście rehabilitacji, PNF jest stosowane do pomocy pacjentom w odzyskaniu możliwie najlepszej sprawności fizycznej po urazach, operacjach, udarach mózgu czy w przebiegu chorób neurologicznych. Techniki te są używane do leczenia dysfunkcji ruchowych i polegają na wykorzystaniu ruchów skośnych i spiralnych, które są naturalne dla ludzkiego ciała, stymulując tym samym mięśnie do pracy w sposób bardziej efektywny.

Ile kosztuje kurs PNF?

Koszt kursu PNF może się znacznie różnić w zależności od kraju, organizatora, długości trwania szkolenia oraz jego poziomu (podstawowy, średniozaawansowany, zaawansowany). Średnio, kursy podstawowe mogą kosztować od kilkuset do kilku tysięcy złotych. Ważne jest, aby wybrać kursy prowadzone przez certyfikowanych i doświadczonych instruktorów, co gwarantuje zdobycie solidnych i praktycznych umiejętności.

Na co pomaga terapia manualna?

Terapia manualna jest formą leczenia, która polega na manualnym wpływie na tkanki miękkie, stawy, mięśnie oraz układ nerwowy, mając na celu łagodzenie bólu, poprawę ruchomości stawów, zwiększenie zakresu ruchu, redukcję napięcia mięśniowego oraz ogólną poprawę funkcjonowania organizmu. Stosowana jest w leczeniu wielu schorzeń, w tym bólów pleców, szyi, bólów głowy, dysfunkcji stawów, problemów związanych z układem mięśniowo-szkieletowym oraz dolegliwości pochodzenia neurologicznego. Terapia manualna jest często elementem kompleksowej rehabilitacji i może być połączona z innymi metodami leczenia, takimi jak ćwiczenia rehabilitacyjne, terapia PNF czy kinezyterapia.