Skolioza u dziecka i co dalej? Jakie ćwiczenia? Jak leczyć skoliozę? Jak rehabilitować skoliozę?
Często widoczna już gołym okiem, spędzająca sen z powiek rodzicom, mylnie nazywana bocznym skrzywieniem kręgosłupa – skolioza u dzieci. Jak się objawia, dlaczego powstaje i jak można ją leczyć?
Czym jest skolioza?
Choć skolioza bywa powszechnie nazywana bocznym skrzywieniem kręgosłupa, w rzeczywistości jest jednak skrzywieniem występującym w trzech płaszczyznach – czołowej (boczne skrzywienie kręgosłupa), strzałkowej (lordo- lub kifo- skolioza) i poziomej (rotacja i torsja kręgów). Kręgosłup dziecka ze skoliozą przypomina literę S. Aby zniekształcenie kręgosłupa zostało jednak zdiagnozowane jako skolioza, musi ono wynosić co najmniej 10 punktów w płaszczyźnie czołowej na zdjęciu RTG (jest to tzw kąt Cobba , który wyzanacza lelarz lub fizjoterapeuta tak jak u nas w gabinecie)
Jakie są rodzaje skoliozy?
Skoliozy dzieli się na strukturalne (idopatyczne) i czynnościowe (funkcjonalane) . Skoliozy czynnościowe to skoliozy charakteryzujące się skrzywieniem tylko w jednej płaszczyźnie – czołowej. Są one odwracalne. Nieleczone prowadzą jednak do drugiego rodzaju skolioz – strukturalnych, stanowiących około 70-80% wszystkich skolioz.
Te z kolei są już skrzywieniem trójpłaszczyznowym i powstają w okresie wzrostu. Oprócz występowania pierwotnego wygięcia, zauważyć można kilka wtórnych wygięć kręgosłupa. Pojawia się wówczas zniekształcenie klatki piersiowej, zmiany w kręgach, zmiany w krążkach międzykręgowych czy przykurcze mięśni lub więzadeł.
Jakie są objawy skoliozy u dzieci?
Wygięcie kręgosłupa w skoliozie jest najbardziej widoczne przy pochylaniu się dziecka do przodu.Wówczas zauważamy wypukłośc w odcinku piersiowym kręgosłupa i/lub w odcinku lędźwiowym kręgosłuopa w zalezności od skrzywieni.
Ale też barki, łopatki i miednica są nierówno ustawione czyli asymetrycznie do siebie. Zazwyczaj jeden z barków jest przesunięty ku górze i do przodu, a jedna z łopatek bardziej wystaje. Wcięcie w talii dziecka jest niesymetryczne, a ramiona i biodra są na nierównej wysokości. Wszystko to spowodowane jest wygięciem kręgosłupa w jednym z jego odcinków (najczęściej jest to odcinek piersiowy). To z kolei zaburza równowagę tułowia, a tym samym przesuwa środek ciężkości ciała.
Skoliozy nie należy mylić z postawą skoliotyczną, która jest wadą postawy.
W przeciwieństwie do skoliozy, postawę skoliotyczną można z łatwością skorygować, kiedy poprosimy dziecko o wyprostowanie. W przypadku skoliozy tak się jednak nie dzieje.
Kiedy rozwija się skolioza?
Skoliozy znacznie częściej rozwijają się u dzieci niż dorosłych. Skolioza może być wczesnodziecięca (u dzieci do 3. roku życia), dziecięca (między 4. a 10. rokiem życia) oraz młodzieńcza(powyżej 10 rż -18 r.ż). Ta ostatnia związana jest między innymi z intensywnym tempem wzrostu dziecka. Kiedy mięśnie nie nadążają za rozwojem kośćca i nie mogą być odpowiednią podporą dla kręgosłupa.
Skoliozy wrodzone zdarzają się rzadko i pogłębiają się w czasie rozwoju dziecka. Niestety, im wcześniej pojawiają się objawy skoliozy, tym gorsze są przewidywania dotyczące dalszego rozwoju deformacji. Ten sam stopień deformacji u 10-latka i 16-latka będzie niósł za sobą zupełnie inny stopień ryzyka dalszego rozwoju skolioztzw progresji skoliozy.
Jakie są przyczyny skoliozy u dzieci?
Skoliozy mogą być kostno-, nerwo- i mięśniopochodne lub idiopatyczne, czyli o nieznanym pochodzeniu. Tych ostatnich jest niestety najwięcej około 70-80%wszystkich skolioz.. Pomimo rozwoju wiedzy i dociekań ze strony naukowców, trudno jest wskazać jedną, konkretną przyczynę skoliozy. Aktualnie przyjmuje się wieloczynnikową koncepcję genezy tej deformacji u dzieci. Możliwe, że istnieją predyspozycje genetyczne do powstawania skoliozy. Jest ona bardzo dynamicznym schorzeniem i przebiega u każdego pacjenta w inny sposób. Warto zaznaczyć, że nie ma medycznego potwierdzenia, jakoby skoliozę powodowało garbienie się przez dzieci, noszenie plecaka na jednym ramieniu czy inne niekorzystne dla postawy ciała zachowania. Są one jak najbardziej szkodliwe i należy im zapobiegać (m.in. poprzez budowanie właściwych nawyków u dzieci), jednak nie stanowią one pierwotnej przyczyny skoliozy u dzieci.
O wiele mniejsza część występujących u pacjentów skolioz ma znaną genezę – może to być wrodzony defekt kostny (kiedy np. wykształca się tylko połowa kręgu) albo występuje zwyrodnienie kręgosłupa w zaawansowanej fazie oraz nierówne napięcie mięśni przykręgosłupowych. W przeważającej jednak liczbie przypadków skolioza jest deformacją, której powstawanie trudno jest wyjaśnić specjalistom.
Jak leczyć skoliozę u dzieci?
Jak już wspomniano, jedną z problematycznych kwestii dotyczących leczenia skoliozy są rokowania. To w dużej mierze od nich zależy, jakie kroki korekcyjno-rehabilitacyjne zostaną podjęte. Specjaliści w obszarze deformacji kręgosłupa zaraz po zdiagnozowaniu skoliozy, muszą ocenić czy – a jeśli tak, to w jakim stopniu – będzie ona narastać. W rehabilitacji stosuje się specyficzna fizjoterapię czyli rehabilitację z wykorzystaniem metod , które maja potwierdzenie naukowe i udowodnione działanie (zalecenia SOSORT – Światowe Towarzysztwo Leczenia i Rehabilitacji Skolioz) specjalne ćwiczenia, inne dla każdego odcinka kręgosłupa.
W Polsce znane i stosowane są metody rehabilitacji :
1)Metoda FITS (Funkcjonalna Indywidualna Terapia Skolioz)- metoda polska
2) Dobomed – metoda polska
3) Metoda Schroth
4) BSPTS – concept by Rigo (Barcelona Scoliosis Physical Therapy School by Rigo) metoda barcelońska
5) SEAS- metoda włoska
U nas w osrodku stosowane są dwie metody rehabilitacji: FITS i BSPTS – Concept by Rigo.
Najczęściej mówi się w prosty sposób, że rehabilitacja opiera się na wzmacnianiu mięśni po wypukłej stronie skrzywienia i rozciąganiu przykurczonych mięśni po stronie przeciwnej.
Jednak składowych rehabiltacji jest znacznie więcej.Przede wszystkim skupiamy się, aby dziecko czy tez osoba dorosła ze skliozą:
- Nabrała świadomości ustawienia własnego ciała
- Nauczyła się aktywowac odpowiednie mięśnie do korekcji
- Nauczyła się wykorzystywać oddech do derotacji klatki piersiowej , jak również skoliozy
- Wyuczyła się tych aktywności związanych z korekcją ciała i umiała je wykorzystać podczas codziennych aktywności jak siedzenie , chodzenie , sport
Jako że skolioza jest uznawana za chorobę ogólnorozwojową, należy pamiętać, aby dbać o całościowy rozwój fizyczny dziecka. Warto wzmacniać jego sprawność ogólną, wydolność oddechową i krążeniową.
Pamiętajmy nie leczymy jednak samej skoliozy tylko człowieka ze skoliozą?
Przy skoliozach od 10-20 stopni Cobba zazwyczaj zaleca się stosowanie samych ćwiczeć korygujacych skrzywienie i pozostałe deformacje ciała.
Przy skoliozach szybko postępujących lub przekraczających 20 stopni kąta Cobba, rozważa się leczenie gorsetowe (gorsetowanie)oraz prowadzenie rehabilitacji specyficznymi metodami fizjoterapii. Leczenie gorsetowe polega na noszeniu przez dziecko niejako „sztywnego szkieletu” prawie przez całą dobę. Jest to sposób trudny i obciążający dla małego pacjenta, czasami jednak konieczny, aby próbować zatrzymać postępującą deformację i umożliwić dziecku poprawny rozwój.
W leczeniu skolioz przekraczających 40-60 stopni (mierzonych na podstawie zdjęć RTG) zaleca się podjęcie leczenia operacyjnego. Jest ono wtedy jedynym pozostającym sposobem na zatrzymanie skoliozy. Niestety, postępująca deformacja może doprowadzić do wielu poważnych komplikacji zdrowotnych.
Na zakończenie przypominamy więc, że zdiagnozowanie u dziecka skoliozy powinno obowiązkowo pociągnąć za sobą stałą obserwację i opiekę ortopedyczno-rehabilitacyjną. Warto zwrócić się do specjalisty jeżeli mamy wątpliwości co do poprawności postawy naszego dziecka lub zdecydować się na profilaktyczną diagnostykę w tym zakresie.
